İmam Rıza Ocağı ve Canbek Aşireti

Aşiret: Canbek Aşireti
DİL: Kürtçe‘nin Kurmanc Lehçesi
PİR (Dede) Ocağı: İmam Rıza Ocağı
Mürşid Ocağı: Serçelan Ağuçan (Axûçan) Ocağı

Canbek, Kürt Aşiretlerinin bir federasyonudur. Millî, Mille‘de denmektedir. Diyarbakır, Konya, Adıyaman, Yozgat, Muş, Erzincan, Sivas, Elazığ gibi yörelere dağılmış kalabalık bir Kürt aşirettir. Yozgattaki Kürtbakır, Yenice, Dereçiftlik, Badigin, Kuzgun ve Kuşsaray köyleri sünnileşmiştir.

Kurmanc lehçesiyle konuşan Canbek Aşireti’nin 16. yy’daki yurtları Harput, Baskil ve Diyarbakır’ın güneyiydi. 17. yyda Harput’tan ayrılan Canbek’in bir kolu Sivas Kangal yöresine yerleşmiştir. Daha sonra buradan ayrılan bir kol Yozgat’ta 15 köy kurmuş, bir süre sonra Amasya, Tokat ve Çorum’un köylerine de dağılmış ve yerleşmişlerdir.

Dr. Fritz, Canbekîlerin tarihte İran’ın Mazenderan bölgesinde yaşadıklarını, söylemektedir. Adlarını ise Cihanbeglu olarak kaydetmektedir. Yine Dr. Fritz’e göre Canbek aşireti Kürtzebân (Kürt Dili) gurubuna mensuptur.

“Aşiret adının anlamı ve kökeni bilinmemektedir. BAALBEK ve ŞENBEK gibi özel adlarla uyaklı olmasına bakılırsa Suriye ve Irak’taki bir yer adı olmalıdır. Baalbek Suriye’de; Şenbek ise Irak’tadır. Canbeklerden derlenen bilgiye göre aşiret, Suriye’den Harput’a gelmiştir.” (Selahaddin Bekki, Pir Davud, Alevilerde Su, Ateş, Kurban ve Ağaç Kültü)

Yerleşim yerleri:
Yozgat: Aydıncık ilçesine bağlı Güroğlu Kışlası, Benlioğlu Kışlası, Sakızlık Kışlası, Toraman Kışlası, Aşağı Kuyucak, Solağın Kışlası, Dirgenli, Kırmoluk Kışla, Üzümlük Kışla, Kırtilim, Doğanoğlu Kışla, Kırtilim Kışla, Kuyu Kışla, Kıyı Kışla,
Amasya: Kuyuma
Zile: Küçükaköz
Ardahan-Göle: Yeniköy
Sivas-Kangal: Davutoğlu, Pınarözü,Külekli, Karamehmetli, Kabakçevliği, Killik, Karagöl, Gebelikatran, İğdeli, Minarekaya, Kırlangıç, Sultanpınarı, Kapıkaya, Kürkçü, Diboğlu, Elkondu, Halilbey, Irmaç,Korubaşı,Çamurlu, Sırçalı, Taşgeçit, Güllüce.
Çorum – Mecitözü: Kayıköyü
Çorum – Ortaköy: Kuyucak, Cevizli
Erzurum – Hasankale: Homigi, Göle, Yeniköy, Kalecik ve Gülistan
Elazığ-Baskil: Berata ve Birvan
Erzincan-Tercan: Kötür

On altıncı (16.) yüzyılda kayıtlarda Birvanlı Köyü‘nde Şeyh Şadî adında bir zaviye vardır. Öteki adı Sün-Kürd olarak kaydedilen bu köyde Pir Davud ve Şeyh Şadî türbeleri vardır. Sün-Kürd Köyü’nün Ağuiçen Ocağı’nın merkezlerinden biri olduğu dikkate alınırsa İmam Rıza Ocağı ile Ağuçan Ocağı arasındaki ilişkinin eskiden beri var olduğuna hükmedilebilir.

OCAK VE ADI ÜZERİNE
Ocağın gerçek adı Rızaoğlu ocağıdır, daha sonradan önüne imam sıfatı eklenerek ocak, “İmam Rıza Ocağı” olarak anılmaktadır. Şecerelerinde Ocak, Erenler Atası (Kake) Ebul Vefa Kürdîli (925 -1017) ve 4. İmam Zeynel Abidinlidir. 8. İmam Rıza ile hiçbir bağı yoktur, olmamıştır, hiçbir ocağın yoktur.

Bu bilgiler ışığında bakıldığında ocak kurucusunun 11-12 yy’da yaşamış olması çok yüksek bir ihtimaldir. Aşiret ismine bakılırsa, Canbek, türk(çe)leştirme manasında köklerinden koparılmaya gayret edilerek, can kelimesi cihan; bek kelimesi beg, beğ, bey edilmiştir. Alevi Kürtlerin ocaklarına, tarihlerine sahip çıkması ocakların, Seyyidliğin ve doğal olarak Aleviliğin bekası açısından son derece önem taşımaktadır. Zira günümüzün saldırısı ocaklar üzerinedir, ocakların tarihi bağlarından ve dilsel bağdan koparılmasına yöneliktir. Ocak kurumu Aleviliğin temelidir.

KUL SEYYİD

Kaynak:
1- Hamza Aksüt, Aleviler
2- Mehmet Ali Ünal, 16.yyda Çemişgezek Sancağı
3- Mehmet Ali Ünal, 16. yyda Harput Sancağı
4- Cevdet Türkay, Osmanlıda Oymak Aşiret ve Cemaatler
5- Aşiretler Raporu, 1970 (1998de yayınlanan fişlemeler)
6- Mamo Baran, Koçgiri
7- Nejat Birdoğan, Anadolu ve Balkanlarda Alevi Yerleşmesi
8- Kaynak Kişi: Canbeg Aşiretinden Hasan Babayiğit

…
AŞIK DAİMÎ VE EŞİ GÜLSÜM ANA İMAM RIZA OCAĞI’NDANDIR

…

‘İmam Rıza Ocağı ve Canbek Aşireti’ için 17 yanıt

  1. Bende Adıyamanlıyım,canbeg aşiretine mensubum.Baba tarafım Konya-Cihanbeyli’den ,Anne tarafım ise Malatya-Pütürge’den göç etmiş.

    Liked by 1 kişi

    Cevapla

    1. Eyvallah… Bizim Kürtçemiz (Elbistan) Kurmanc lehçesinin çok kendine has ve pek kullanılmayan çok lokal bir Kürtçedir. Bu bile esasen Lur, Kelhur, Lek Kürtlerin’in tamamının zamanında alevi iken bir kısmının şiileşmesi gibi sizinde bir zaman tüm canbek gibi alevi olduğunuzu, sonradan hanefi olduğunuzu gösterir. Hiç sordunuz mu berkay can eskiler ne diyor bu konuda merak ettim… Konya Yunak’tan bahsetmişsiniz diğer yorumda… Belliki sürgünsünüz tarihinizi bilirsiniz az çok… Aşk ile…

      Beğen

      Cevapla

      1. Dedelerimiz hep soylerdi biz aslen Malatya Ve adiyamanliyiz. Konya’da Kulu, Yunak, Cihanbeyli, Sarayönü, Çeltik Ankara’da Haymana, Polatli, Sereflikoçhisar. Kürt yerleridir Yunak ve Cihanbeyli ve Polatli hepsi Çanbeg mensubudur. Kürtçe aynidir YANI (ELBISTAN) Kürtçesi!!!

        Liked by 1 kişi

        Cevapla

        1. Aynen öyle Malatya pötürgede 38 köy Malatya kale de 10 köy Malatya doğanyolda 7 köy canbegiz pötürge Tepehan bölgesindeki yaklaşık 27 köy bu aşiret bağını kuvvetli bir şekilde devam ettiriyorlar. İstanbulda bu 27 köy dernekleri ile sahada bir tutkundur

          Liked by 1 kişi

          Cevapla

        2. Mehmet can eyvallah, umarım kuvvetli şekilde bağlarını korumaya devam ederler… son bilgiler 925-1017 yıllarında yaşamış Kake (Erenler Atası) Ebul Vefai Kürdî’nin piri olan Şeyh Şanbeki’nin (şembeki) asıl adının Şeyh Canbekî olduğu yönünde bilgiler veriyor.. Yani Canbek Kürt aşiretinden olan Şeyh manasında. EBul Vefa Kürdî^nin de Gawan Kürt aşiretinden olduğu biliniyor.. Canbek önemli, aşk ile…

          Beğen

          Cevapla

        3. Bende bir canbeg olarak babam tarafım Göle ana tarafım Malatya Yozgat Aydıncık Kösrelik köyüne gelmişler Cihanbeyli,Haymana,ve Aksaray da akrabalar çok var heleki Cihanbeylinin yarısı akraba biz Sünnî Müslümanız dilimiz kurmançi kürtçesi

          Liked by 1 kişi

          Cevapla

    3. Konya/Ankara Canbegler olarak, Malatya ve Adıyaman’dan sürgün edildik; Osmanlı, Kürtleri iç Anadolu’ya sürgün etti, asimile olmamızı umarak. Kürt kültürünü ve dilini sürdürdük, ancak Osmanlı, Alevi, Şii ve Ezidileri sürgün ettikçe Hanefileştirdi, ki bu Türklerin mezhebidir. Kürtlerin ise Safiilikleri vardır. Kürt olup Hanefi olanlar genellikle Alevi, Şii veya Ezidi’dir. Canbegler olarak biz de Aleviyiz, hatta Qızılbaş Kürtleriyiz, Celâlâbâd Meydan Muharebesi’nden sonra Safevi hükümetine bağlılıkları nedeniyle göç etti ve Şah Abbas tarafından Horasan’a yerleştirildi. Oradaki Kürtler sürülmediler ve Safevilere dini nedenlerle bağlı Kürtlerdi. Sünni Kürtler Osmanlı’ya yakınken, Qızılbaş Kürtleri Safevilere destek verdi. Horasan’daki Kürtler genellikle On İki İmam Şiileri/ Alevi, Ree haqq’dir ve çoğunlukla Kurmancî konuşurlar. Canbegler bir kismi tekrar Bakûra döndüler, ancak hala 2 milyona yakın Horasan Kürtü var. İç Anadolu Canbeglerinin bir kısmı iç Anadolu’ya yerleşirken, diğer kısmı Suriye-Rakka, Halep’e sürüldü.

      Liked by 1 kişi

      Cevapla

    1. ozgurcay can milli aşireti tek değil yani şöyle diyeyim Kürtler Kurmanclar, Goranlar, Lurlar, Soranlar, Zazalar, Kelhurlar gibi ana kollara ayrılır… bu ana kolların alt kolları var, onlarda binlerce aşiretten oluşur… Mesela Aşiret olarak Kürtler 2 ANAKOL’a ayrılır MIL ve ZIL… Mılan ve Zilan olarak…. Şimdi bu bilgi ışığında milan’a tek aşiret denmez, bilmediğimiz onlarca aşiret milanlıdır kimi zilan….. Ama Kürt olan ve alevi olan onlarca aşiret onlarca ocak var kurmanci konuşan hepsine bağlı olan aşiretler var… ama mürşid ocak dersen kolay 2 tanedir Serçelan Ağuçan ve Bava Mansur bu 2 mürşit ocak Kurmanc Kürtlerinin Mürşid ocakları bunların 20den fazla pir ocağı var değişiyor yani. Baba Mansur’da ekstra bir durum var o da Kuresan gibi Zazaki konuşan kürtlerde Kurmanc olan Bava mansura bağlıdır. aşiret olarak farklı pir ocaklarına mürşid ocak olarak bava mansurda birleşirler. sadece milan ve zilan şu ocağa bağlı demek bildiğim kadarı ile mümkün değil. Benim bildiğim bu. Aşk ile..

      Beğen

      Cevapla

      1. Es selâmın aleyküm kul seyyidim ben Canbegliyim ve ağuçanlıyım aynı zamanda rıza oğlu ocağındanım nasıl oluyor bu anlayamadım safkan canbekli olduğumuzu söylerdi dedem ve ağuçan ocağından olduğumuzu söylerdi bende Erzincanlıyım

        Beğen

        Cevapla

Yorum Yap - Katkı Sun