Fêrkerî Kurdî: Kürtçe Öğretmeni 1- Harflerin Okunuşu

FÊRKERÎ KURDÎ (KÜRTÇE ÖĞRETMENİ) 1: HARFLERİN OKUNUŞU

Kürtçe (Kürtçe: Kurdî, کوردی), Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran kolu dairesi içindedir. Kürtçeyi doğru okumak, anlamak ve yazmak için; i-î, xw, e-ê, û-u, v-w, k-q ve x harfleri arasındaki fark ve okunuşu bilmek gerekiyor. Aksi halde “Arslan” demek için “Şer” yazar “savaş” demiş olursunuz; çünkü Şer: Savaş ve Şêr: Arslan demektir. Aynı farklar x,w,q, û-u ve î-i harfleri – sesleri içinde geçerlidir.

a) İ ve Î
Kürtçe yazılışta Türkçedeki “ı” harfi yoktur. Hint-Avrupa dillerinde bu genel kural vardır. Kısacası; Türkçedeki “i” Kürtçede “ı” okunur; şapkalı “î” dediğimiz harf ise Türkçedeki “i” okunur. Örnek: Xizir yazılır, Xızır olarak okunur. Tek istisnası vardır o da kelimenin tümünü büyük harflerle yazdığınız zaman görülür. XİZİR yazılmaz XIZIR yazılır.

Din (Dın): Diğeri, öteki,
Dîn (Din): Deli
Dil (Dıl): Kalp, yürek
Dîl (Dil): Esir, tutsak

b) V ve W
-V: okunduğu zaman üst dişler alt dudağa değer.
-W: okunduğu zaman diş ve dudaklar birbirine değmez.
Ev: Bu — Ew: O
Dev: Ağız — Dew: Ayran
Tev: Hepsi — Tew: Hiç

c) E ve Ê
-E: Türkçedeki “e” sesine karşılık gelir. Kısa bir sestir.
-Ê: Türkçede yoktur. î ile e arasında bir sestir ve “e” sesinden uzundur.

Zer: Sarı — Zêr: Altın
Mer: Bağ küreği — Mêr: Adam
Şer: Savaş, kavga — Şêr: Arslan

(Not: Alevî Kürtçesi dediğimiz Maraş, Malatya, Adıyaman vb. Kurmanccasında “ê” sesi, “a” sesi biçiminde görülür.
Örneğin Zar: Sarı ve Zer: Altın / Mar: Bağ küreği, Mer: Adam / Şar: Kavga, bela ve Şer: Arslan)

d) K ve Q
-K: Türkçedeki “k” sesi ile aynıdır.
-Q: Türkçede yoktur. Kalın bir “k” sesine karşılık gelir. Gırtlaktan söylenir. Arapçadaki Kaf (Q) ve Kef (K) seslerinin tam karşılığıdır. Türkçedeki Kâğıt ve Kağıt telaffuzlarına yakın denebilir.

Ket: Düşmek — Qet: Hiç
Kul: Derd, yara — Qul: Delik

e) X ve H
-H: Türkçedeki ‘h’ sesi ile aynıdır.
-X: Türkçede yoktur. Arapcadaki AYN sesine benzer. Gırtlaktan söylenir.
Kürtçedeki ‘X’ sesi Türkçeye genelde ‘H’ sesi olarak çevrilsede birçok durumda hatalıdır. Çünkü ‘H’ sesi zaten her iki dilde de ortaktır.

Xox: Şeftali
Xebat: Çalışma
Xort: Genç, delikanlı
Xal: Dayı
Xizir: Hızır

f) XW
Bu harfe Kürtçede PEVDENG, uluslararası literatürde DİFTONG denir. X,Ğ ve W harflerine yakın bir sestir.

Berxwedan: Direniş
Vexwe: İç
Bixwe: Ye
Xwar: Eğri
Xwendevan: Öğrenci
Xwendin: Okumak

g) Û ve U
-U: Bu ses türkçede yoktur. Türkçede ö ve u arası bir ses verir. ‘Ö’ kadar yuvarlak ve uzun değildir.
-Û: Türkçedeki ‘u’ sesi ile aynıdır; fakat “ü” sesine yakın teleffuzuda yapılır. Türkçedeki “ü” sesi Kürtçede yoktur.

Kur: Erkek çocuk — Kûr (Kur): Derin
Tu: Sen — Tû (Tu): Dut
Gund: Köy — Dûr (Dur): Uzak

Cümle Örnekleri:

– Were derî veke! (Gel kapıyı aç)
– Qala kalbûna xwe kir (Yaşlılığından söz etti)
– Dînê din jî bînin (vînin) (Diğer deliyi de getirin)
– Xebata wî li ser xwendinê bi lez e. ( Çalışması hızlı okuma üzerinedir)
– Tu çima tûyan naxwî (Neden dut yemiyorsun)
– Min biryar wergirt, ez Kurdîya xwe bi pêş bixim. ( Karar verdim, Kürtçemi geliştireceğim)
– Diviyabû ez biçûma şanoyê (Tiyatroya gitmeliydim)
– Mirov gelek berhemên hêja diafirînin. (İnsan çok değerli eserler yaratıyor)
– Em ji bo jîyaneke azad û rûmetdar têdikoşîn. ( Özgür ve onurlu bir yaşam için mücadele ediyoruz)